ÇOCUK HAKLARI

HAKLARIM-SORUMLULUKLARIM

            Rehberlik çalışmalarında bu hafta 5 yaş gruplarımızla "haklar ve sorumluluklar" temasını işledik. Haklarının ve sorumluluklarının bilincinde bireyler yetiştirmenin ilk adımları, okul öncesi dönemde atılıyor. Yetişkinler işin "sorumluluk" kısmına sık sık vurgu yapsa da, haklarının farkında olmayan, haklarına saygı ve özen gösterilmeyen çocukların sorumluluk duygusuna sahip olmasını beklemek pek anlamlı değil.

20 Kasım 1989'da, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi kabul edildi. Çocuklar için ayrı bir bildirge hazırlandı, çünkü çocukların yetişkinlerden farklı özelliklere ve ihtiyaçlara sahip olduğu açıktı. Çocuk hakları sözleşmesinin dört temel ilkesi var; "ayrımcılık yapmama", "çocuğun yüksek yararı", "hayatta kalma ve gelişim", "çocuğun bakış açısına saygı". Tüm bu ilkeler, "çocuğun iyi olma hali"ni desteklemeyi amaçlar. "Çocuğun iyi olma hali" ise, iyi bir çocukluk geçirmekle, yaşadığı yerde mutlu ve güvende olmakla ilişkilidir. Çocuklar, ancak hakları korunduğunda "iyi" bir yaşam sürer ve sahip oldukları potansiyeli gerçekleştirebilirler.   

Çocuklarla hak ve sorumluluk kavramları hakkında konuşurken farklı kavramlara da yer açmamız gerekiyor: Eşitlik-adalet, bireysel haklara/farklılıklara saygı... Çoğu soyutlama becerisi gereken bu kavramlar hakkında çocuğun anlayabileceği ve somut olarak kavrayabileceği örnekler vermeniz yararlı olacaktır. Örneğin;

·         Eşitlik ve adalet kavramlarını verirken, "Sence herkese eşit mi davranmak gerekir? Sence eşit davranmak adil midir?" sorularını yönelttikten sonra aşağıdaki görselleri birlikte inceleyebilirsiniz:

Yukarıdaki resimler hakkında konuşurken, eşit olmanın her zaman adil olmayabileceğini, herkesin ihtiyaçlarına göre desteklenmesi gerektiğini söyleyebilirsiniz. Bu kavramların daha iyi öğrenilebilmesi için vereceğiniz örnekleri günlük yaşamınızdan da seçebilirsiniz: "Sen topla oynamayı çok seversin, kardeşin ise resim yapmayı. İkinize de eşit davranmak için hem sana hem de kardeşine oyun zamanınızda resim yapmanızı söyleseydim ne hissederdin? Topla oynayamadığın için, bunun çok adil olmadığını düşünürdün sanırım. Adil olması için senin bir topa, kardeşinin ise boya kalemlerine ihtiyaç duyduğunuzu bilerek hareket etmeliyim."

·         Bireysel haklara-farklılıklara saygı hakkında konuşurken, "Sence çevremizdeki her şey bir tek renkten oluşsaydı nasıl görünürdü? Peki ya, herkes aynı yemeği yemek zorunda olsaydı... Mesela sen turuncu renkten hoşlanıyorsun; ama hep kahverengi giysiler giymen gerekseydi ya da pırasayı pek sevmiyorsun, ama her akşam pırasa yemek zorunda olsaydın..." diyerek çocuğunuzun kavramlarla ilgilenmesini sağlayabilirsiniz. Ardından, herkesin farklı tercihleri olabileceğini, bu tercihlerden hoşlanmasak bile (başka insanlara zarar vermediği sürece) onlara saygı göstermemiz gerektiğini anlatabilirsiniz. 

·         Haklar ve sorumluluklardan bahsederken, "Hak, kimseye zarar vermeden yapabileceğin şeyler; sorumluluk ise yapman gereken görevlerdir. Mesela, oyun oynama hakkın; ama bir başkasının oyununu bozmamak veya oyuncaklarını yerine kaldırmak da sorumluluğun." diyerek konuya dikkatini çektikten sonra, "Okuldaki/Evdeki/Metrodaki... hakların ve sorumlulukların sence neler?" sorusunu yönelterek, hak ve sorumluluk dengesini farklı ortamlar için kurmasını destekleyebilirsiniz. Farklı yerlerle ilgili haklar ve sorumluluklar değişse bile ortak yönler bulunduğunu vurgulayabilirsiniz: Güvende, sağlıklı, iyi olma hakkı; diğerlerine saygı gösterme, zarar vermeme sorumluluğu...

Çocuğunuzla yaptığınız sohbetin ardından, ailedeki her bireyin evdeki hakları ve sorumluluklarını gösteren bir tablo hazırlamanız ve bunu yaparken, "Çocuk Hakları Sözleşmesi"nin maddelerini çocuğunuza hatırlatmanız, son derece yararlı olacaktır.

                                                                  Derya ERYAŞAR YILDIZ-Yıldız Erten Anaokulu Rehber Öğretmeni

Yararlanabileceğiniz Kaynaklar: "Çocuk Olmaya Hakkım Var", "Kız Çocuk Hakları Bildirgesi", "Erkek Çocuk Hakları Bildirgesi", "Anne Hakları Bildirgesi", "Baba Hakları Bildirgesi" Yapı Kredi Yayınları.